Hoe komt het dat sommige mensen sneller burn-out-achtige klachten lijken te ontwikkelen dan anderen. Heeft het soms te maken met hun persoonlijkheid?
Wat is Burn-out?
Burn-out is een staat van fysieke, emotionele en mentale uitputting die wordt veroorzaakt door langdurige blootstelling aan stressvolle omstandigheden, vooral op het werk. Het is belangrijk om burn-out te onderscheiden van gewone vermoeidheid. Terwijl vermoeidheid kan worden opgelost met rust en ontspanning, vereist burn-out een diepere, meer langdurige aanpak om volledig te herstellen.
Oorzaken van burn-out kunnen te maken hebben met de aard van het werk, de stijl van leidinggeven, maar ook van persoonlijke factoren. Bijvoorbeeld:
- (Te) hoge werkdruk, waardoor het werk nooit ‘af’ is
- Werk doen waar je geen energie van krijgt (en wat vooral energie kost)
- Continu op je tenen lopen en het gevoel hebben dat je tekortschiet (niet kunnen voldoen aan de verwachtingen van jezelf en anderen)
- Slechte onderlinge verhoudingen op het werk, samenwerken met mensen met wie het ‘schuurt’
- Problemen in de privésfeer (die een impact hebben op het werk)
Toch leert praktijk dat – gegeven dezelfde omstandigheden – de ene persoon wel burn-out-klachten ontwikkelt en de andere persoon niet. Maar wat is precies de relatie tussen persoonlijkheid en burn-out?
De rol van Persoonlijkheid in Burn-out
Persoonlijkheid heeft een grote invloed op hoe mensen reageren op stressvolle situaties. Bepaalde persoonlijkheidskenmerken kunnen iemand meer vatbaar maken voor burn-out, terwijl andere juist kunnen beschermen tegen de negatieve effecten van stress.
Wetenschappelijk onderzoek naar de relatie tussen persoonskenmerken en risico op burn-out toont aan dat met name 2 van de Big 5 persoonlijkheidskenmerken, emotionele stabiliteit en extraversie, in verband kunnen worden gebracht met burn-out klachten.
Mensen die laag scoren op Emotionele Stabiliteit zullen gemiddeld vaker last hebben van angstige en depressieve gevoelens. In de praktijk zijn deze mensen gevoeliger voor stress, hebben ze meer moeite met het verwerken van tegenslagen, hebben ze een lager zelfbeeld en zullen ze zich sneller gefrustreerd of bedreigd voelen.
Extraversie wordt – kort samengevat – gezien als de mate waarin iemand behoefte heeft aan sociaal contact en hier plezier aan beleeft. Mensen die hoog scoren op deze Big 5 factor hebben vaker een groter sociaal netwerk dan mensen die hier laag op scoren. Extraversie kan daardoor een beschermende factor zijn in relatie tot het ontwikkelen van burn-out-klachten. Introverte mensen daarentegen, praten er niet zo makkelijk over en proberen het vaak ook zelf op te lossen. Het praten over dingen op het werk die stress veroorzaken helpt.
Naast deze factoren zijn er nog andere persoonlijkheidskenmerken die in verband worden gebracht met het risico op burn-out klachten:
- Een sterk verantwoordelijkheidsgevoel (ook voor dingen waar je geen invloed op hebt)
- Een hoge mate van persoonlijke betrokkenheid en altruïsme (opgeslokt worden door de problemen van anderen, behoeften van de ander boven die van jezelf stellen)
- Perfectionisme (hoge eisen aan zichzelf, moeilijk grenzen stellen, werk is nooit ‘af’)
- Extreme gedrevenheid (leidend tot rigiditeit en moeite met relativeren en het omgaan met ‘set backs’)
En deze persoonlijkheidskenmerken helpen juist om burn-out te voorkomen:
- Optimisme (vertrouwen op je eigen capaciteiten en op de goede afloop van dingen)
- Openheid (open staan voor alternatieve ideeën en aanpakken)
- Relativeringsvermogen (problemen in juiste proporties zien; jezelf niet al te serieus nemen)
Coping stijlen
Persoonlijkheid speelt een belangrijke rol in hoe we omgaan met stress en hoe vatbaar we zijn voor burn-out. Door inzicht te krijgen in je eigen persoonlijkheidskenmerken en te begrijpen hoe deze van invloed kunnen zijn op je werk en stressniveau, kun je beter voor jezelf zorgen en preventieve maatregelen nemen om burn-out te voorkomen
Iedereen is anders, en het is belangrijk om een aanpak te vinden die past bij jouw unieke persoonlijkheid en behoeften. Mogelijke coping stijlen zijn:
- Ontkennen – het behoeft geen uitleg dat dit geen effectieve stijl is en dat ontkenning in een later stadium tot nog veel grotere problemen leidt;
- Planmatig proberen op te lossen – structuur kan werken om overzicht te houden en zicht te krijgen op wat belangrijk en minder belangrijk is en problemen op te delen in behapbare deelproblemen. Ook geeft dit een gevoel van ‘in control’ zijn (terecht of onterecht);
- Erover praten – bewezen is dat simpelweg het praten over de stress die je ervaart, kan helpen in het reduceren van stress. Het helpt bij het relativeren;
- Ontspanning zoeken – bijvoorbeeld door te gaan sporten, uit te gaan met vrienden, een yoga klas te nemen, of even lekker uitwaaien aan het strand. Minder effectieve voorbeelden hebben we in onze praktijk ook gehoord tijdens een project in Azië: hardwerkende engineers die hun ontspanning zochten in eten, drinken en gamen. En het vooral probeerden alleen op te lossen…
Denk eens na hoe je zelf omgaat met moeilijke, stressvolle situaties op het werk. Welke coping stijl pas je zelf toe?
Meer weten over de verschillende persoonlijkheidskenmerken? Lees hier hoe wij Facet5, een van de meest moderne, klantvriendelijke en betrouwbare online persoonlijkheidsvragenlijsten, inzetten.