Perspectivistische lenigheid is wat Lammert Kamphuis – auteur van ‘Filosofie voor een weergaloos leven’ – beschrijft als het vermogen om buiten je eigen kaders te denken, je eigen opvattingen eens kritisch tegen het licht te houden en het perspectief van de ander nieuwsgierig te verkennen. Al deze kwaliteiten zijn nodig om te dealen met de uitdagingen van nu. De implicatie is ook dat het vinden van oplossingen voor complexe vraagstukken, vraagt om het benutten van de denkkracht en inzichten van velen, van het team.
Hoe oefen je jezelf daarin? Hoe zorg je ervoor dat je een open mind houdt/krijgt?
Hoe ontwikkel je de kunst van het vragen stellen?
Naast dat het sowieso een aanrader is om het boek ‘Socrates op sneakers’ van Elke Wiss te lezen (‘het boek voor dappere denkers’), pak ik er vier tips uit:
- Maak jezelf minder belangrijk
De allerbelangrijkste tip wat mij betreft. Hoeveel fijner voor jouw ego is het om overal een mening over te hebben, dan om vragen te stellen. Wetenschappelijk onderzoek toont aan dat je meer gelukshormoon (dopamine) aanmaakt wanneer je over jezelf en jouw eigen ideeën praat, dan wanneer je vragen stelt of je probeert te verdiepen in de ander.
- Laat je (kritisch) bevragen (of, maar dat is lastiger, bevraag jezelf)
Als je sterke ideeën, overtuigingen hebt over iets, probeer dan eens het perspectief van de ander in te nemen: stel jezelf vragen, bedenk argumenten voor het tegendeel, etc. Als je dat lastig vindt kun je ook iemand anders vragen om jouw ideeën en mening over iets kritisch te bevragen en/of een tegengesteld standpunt in te nemen. De kunst is wel om te blijven luisteren, je open te stellen voor andere argumenten, te zien dat een ander perspectief ook mogelijk is.
- Organiseer je eigen tegenspraak
Verzamel een team om je heen met verschillende achtergronden, persoonlijkheden, ideeën. Een mega-pleidooi voor diversiteit, en het ook actief benutten van alle perspectieven. En, leer de irritatie of het ongeduld dat dat ook kan opleveren te verduren.
- Ontwikkel de kunst van het vragenstellen
Dit begint met nieuwsgierigheid (het écht willen weten) en goed luisteren en doorvragen ‘naar boven’ (vragen naar het achterliggende idee, concept) en ‘naar beneden’ (wat betekent het concreet), doorvragen in iemands eigen denkrichting of juist een ander standpunt onderzoeken, en tot slot het onderdrukken van empathie. Vooral dit laatste vond ik een mooi inzicht: voor het stellen van scherpe vragen helpt het niet om empathisch te luisteren. Dit vraagt overigens wel dat je bij de start van het gesprek ‘toestemming’ vraagt om scherpe vragen te kunnen stellen.